JavaScript is disabled for your browser. Some features of this site may not work without it.
Search
Showing 4 out of a total of 4 results for collection: Publikacje Wydawnictwa NERITON. (0.117 seconds)
Now showing items 1-4 of 4
-
(Wydawnictwo Neriton, 2008)Tekst Ewy Ihnatowicz omawia XIX-to wieczną koncepcję podróży jako realizacji ideału humanitas, przede wszystkim przez wzgląd na jej udział w samodoskonaleniu się jednostki. Omawianym przez badaczkę materiałem są pisma podróżnicze Józefa Ignacego Kraszewskiego. Autorka zwraca uwagę na nowe aspekty humanitas, które można zauważyć w XIX-tym wieku. Podróżnikami w czasach renesansu byli humaniści pragnący kształcić się na uniwersytetach lub dworach. Zdaniem autorki, polski etos intelektualisty kształtuje się dopiero po powstaniu styczniowym. W tych czasach podróż odróżnia inteligenta od reszty społeczeństwa oraz, paradoksalnie, „jest terenem utrzymywania więzi z tym społeczeństwem” (s. 206). Zdaniem badaczki od XVIII-go wieku zmienia się również sama koncepcja podróży, która staje się „podróżą turystyczną”. Charakteryzuje ją, przeciwstawione koncepcji renesansowej, poszukiwanie przeżyć dla nich samych. Autorka zwraca jednocześnie uwagę na inne novum w historii podróżnictwa – podróż po kraju rodzimym. Zdaniem Ihnatowicz stanowi ona drogę do odkrycia własnej tożsamości oraz wspomnianego samodoskonalenia, które sugeruje więź z dawnym ideałem humanitas. To właśnie podróż po „swojszczyźnie” stanowi temat bardzo wielu pism Kraszewskiego. Autorka porównuje go z dawnym ideałem podroży europejskiej, który jej zdaniem stał się w późniejszych czasach „duchowo ubogi” (s. 212). Badaczka zwraca również uwagę na inny aspekt podroży tj. popularne w XIX-tym wieku zbieractwo. Kraszewski podczas podroży nie tylko kolekcjonował cenne jego zdaniem przedmioty, ale również przeżycia, które czyniły życie rodzajem kolekcji. W wyjątkowo ciekawy sposób rzutuje to na jego wizję śmierci. Jak pisze Ihnatowicz: „chorobę i śmierć traktował Kraszewski jako ostateczne kryterium i potwierdzenie spełnienia własnej osobowości twórczej” (s. 218). Świadomość, w momencie śmierci, jest pełną kolekcją, co sprawia, że cmentarze jawią się autorowi jako kolekcje historii, indywidualnej oraz zbiorowej. Motyw non omnis moriar stanowi kolejny argument za powiazaniem XIX-to wiecznej koncepcji podroży z ideałem humanitas....
Ewa Ihnatowicz, A Journey as a Path to Humanitas in the Second Half of the Nineteenth Century Ewa Ihnatowicz’s text discusses the nineteenth-century concept of travel as the realization of the ideal of humanitas, mainly because of its participation in the individual’s self-improvement. The study is based on the travel texts by Józef Ignacy Kraszewski. The author draws attention to new aspects of humanitas that could be seen in the nineteenth century. The travellers in the Renaissance era were humanists who wanted to study at universities or courts. According to the author, the Polish intellectual ethos formed only after the January Uprising (1863–64). In these times, the journey was the element that distinguished the intelligent from the rest of society and, paradoxically, it was the area of maintaining ties with this society. Ihnatowicz argues that it was in the eighteen century that the very concept of travel became to change, transforming into a “tourist journey”. It was characterized by – contrary to the Renaissance concept – the search for experiences for their own sake. At the same time, the author draws attention to another novelty in the history of travelling – a journey through one’s home country. According to Ihnatowicz, it is a way to discover one’s own identity and the self-improvement, which suggests a bond with the old ideal of humanitas. It is the journey through the own homeland that is the subject of many of Kraszewski’s writings. The author compares it with the old ideal of European travel, which in her opinion later became “spiritually poor” (p. 212). The researcher also draws attention to another aspect of travels, i.e. a collecting popular in the nineteenth century. During his travels, Kraszewski collected not only valuable items but also experiences that made life a kind of collection. It excitingly affected his vision of death. As Ihnatowicz writes: “illness and death Kraszewski treated as the final criterion and confirmation of the fulfilment of one’s creative personality” (p. 218). At the moment of death, consciousness is a complete collection, which makes cemeteries appear to Kraszewski as collections of history, both individual and collective. The non omnis moriar motif is another argument for linking the nineteenth-century travel idea with the ideal of humanitas....
-
(Wydawnictwo Neriton, 2008-12-31)Jak twierdzi badaczka; „skoro, jak mówi Arystoteles w Etyce Nikomachejskiej, ≪istotą więzów łączących państwa jest przyjaźń≫, a starożytni myśliciele za Stagirytą twierdzili, że jest ona jedną z podstaw więzi społecznej, to i wspólnota humanistów, aby istnieć, wymagała przyjacielskich relacji między jej członkami” (s. 63). Przyjaźń stanowiła ważny element dla rozwoju kultury opartej na ideałach humanitas. Wśród wielkich myślicieli, którzy stworzyli teoretyczne ramy dla humanistycznej przyjaźni, Milewska-Waźbińska wymienia również Cycerona oraz Senekę. Przyjaźń, skoro jest sprawą najwyższej wagi, musi być zawierana świadomie. Przytoczone zostają słowa Janicjusza, który przyjaciół dobierał w sposób przemyślany, wśród ludzi podobnych sobie. Podobieństwo przejawiało się w światopoglądzie, a także poglądach etycznych i estetycznych. Badaczka przywołuje również, za Homerem i Erazmem, że przyjaźń ceniono niekiedy mocniej niż więzy rodzinne. Zdanie to podzielał również Michel de Montaigne, rozpoznając w najdoskonalszej przyjaźni „powinowactwo duchowe i zgodność natur” (s. 65). Styl życia jaki realizowali renesansowi humaniści miał wzorować się na życiu starożytnych mistrzów. Stamtąd czerpali również wzorce przyjaźni, np. opisywaną przez Cycerona oraz Waleriusza Maksymusa relację Scypiona i Leliusza. Za model służyła również przyjaźń Cycerona i Seneki oraz Wergiliusza i jego Mecenasa, których obfita korespondencja była znana ówczesnym literatom. Stąd też wymiana listowna stała się kolejnym wzorcem zachowania przyjacielskiego. W swoich utworach humaniści często przytaczali słynne pary przyjaciół. Szczególną popularność zyskali Tezeusz wraz z Pejritoosem, obecni, wśród starożytnych, u Owidiusza, Horacego, Wergiliusza, Marcjalisa i Stacjusza, w renesansie zaś u Kochanowskiego i Janicjusza. Janicjusz wykorzystuje słynnych przyjaciół by udowodnić siłę własnej relacji z włoskim poetą, Lodovico Dolce, twierdząc że sam byłby w stanie dla przyjaciela umrzeć dwukrotnie, nie tylko raz. Autorka wspomina również obecność motywu przyjaźni przekraczającej granice śmierci w księgach emblematycznych oraz ikonologicznych, umieszczając w artykule Emblemę XII z dzieła Andrea Alciatusa. Przyjaźń, zdaniem autorki, była dla renesansowych humanistów swoistym „modus vivendi, który pozwalał im nawiązać do sposobu życia starożytnych oraz odczuć wspólnotę i jednocześnie własną odrębność od reszty świata” (s. 74)....
Barbara Milewska-Waźbińska, Friendship of Humanists – Models, Attitudes, Literary Expression Since, as the author says, Aristotle claims in his Nicomachean Ethics that the essence of the bonds connecting states is friendship, and the ancient thinkers agreed that it was one of the foundations of social relationships, this means that humanist community, in order to exist, required friendly relations between its members (p. 63). Friendship was an essential factor for the development of a culture based on the ideals of humanitas. Among the great thinkers who created the theoretical framework for humanistic friendship Milewska-Waźbińska also mentions Cicero and Seneca. Friendship, being of the utmost importance, must be made consciously. The author quotes the words of Klemens Janicki called Janicjusz (1516–43), who made friends carefully and among people similar to each other. They had a similar worldview, as well as ethical and aesthetic views. The researcher recalls, after Homer and Erasmus, that friendship was sometimes more valued than family ties. Michel de Montaigne also shared this opinion, recognizing in the most perfect friendship “spiritual affinity and harmony of nature” (p. 65). The lifestyle lead by Renaissance humanists was to be modelled on the life of ancient masters, from whom they also drew patterns of friendship, e.g. that of Scipio and Laelius described by Cicero and Valerius Maximus, or that of Cicero and Seneca, and Virgil and his patron Maecenas, whose abundant correspondence was known to contemporary writers. This made the exchange of letter another pattern of friendly behaviour. In their works, humanists often quoted famous pairs of friends. Especially popular were Theseus and Pirithous, present in the ancient times in Ovid, Horace, Virgil, Martialis, and Statius; and in the Renaissance in Kochanowski and Janicjusz. Janicjusz used famous friends to prove the strength of his own relationship with the Italian poet Lodovico Dolce, claiming that he would be able to die for a friend twice, not only once. Milewska-Waźbińska also mentions the theme of friendship exceeding the limits of death in emblematic and iconological books, including in her study Emblem 12 by Andrea Alciatus. Friendship, according to the author, was for the Renaissance humanists a kind of “modus vivendi, which allowed them to refer to the way of life of the ancients and feel the community and at the same time their own separateness from the rest of the world” (p. 74)....
-
(Wydawnictwo Neriton, 2010)Na wstępie autor definiuje pojęcia. Romantyzm to dla niego nurt i światopogląd, nie okres dominacji owego nurtu w sztuce. Antyk obejmuje zarówno starożytność grecko-rzymską, jak i dziedzictwo judeochrześcijańskie i wschodnie. Według badacza romantycy przewartościowali geografię literacką. Przeszli od modelu metropolitalnego (z centrum na obszarze oraz peryferiach na Północy i Wschodzie) do aglomeracyjnego, policentrycznego. Patrzyli na literaturę nie czysto estetycznie, ale przez pryzmat postaci wieszcza – głosu swego ludu. Odrzucali wzorcotwórczą pozycję literatury francuskiego klasycyzmu. Dlatego Mickiewicz w prelekcjach paryskich formułuje schemat dziejów literatury: od epok wieszczów, wyrastających z prawdy życia (Grecja, średniowieczni rybałci), do epok naśladownictwa i metaliteratury (Rzym, nowożytni poeci tworzący pod patronatem dworu). Podobnie myślał Mochnacki. Następnie autor rozważa stosunek romantyków do idei humanitas. W romantyzmie jednostka uwikłana jest w różne zależności, przede wszystkim miłość, historię i mistycyzm. Poeci tworzą postaci nieszczęśliwych kochanków (l. 20.), potem niespełnionych prometeuszy (l. 30.), a w końcu sami stają się bohaterami kultury i próbują jako mistycy zmienić rzeczywistość. Początkowo interesują się losami jednostek, później całych narodów i całej ludzkości. Badacz stwierdza, że jeśli humanitas to ideał człowieczeństwa osiągnięty przez edukację i służbę publiczną, to romantycy realizowali go. Czynili to inaczej niż klasycy, gdyż pełnię widzieli poza jednostką, kolejno w ukochanej osobie, narodzie, wreszcie w całym kosmosie i Absolucie. W paradygmacie romantycznym godność ludzka rozkwita w służbie, nie sama przez się. Funkcjonuje w napięciu między jednostką a zbiorowością. Jest dynamiczna: człowiekiem ciągle trzeba się stawać, należy się wciąż doskonalić – to łączy model romantyczny z renesansowym....
Andrzej Fabianowski, Not Just Antiquity. Polish Romantics towards Tradition At the beginning of his essay, the author defines the concepts central to his study. For him, Romanticism is a trend and a worldview, not a period of dominance of this trend in art. The antiquity means both Greek and Roman antiquity, as well as Judeo-Christian and Eastern heritage. According to the researcher, Romantics re-evaluated literary geography. They moved from the metropolitan model (from the centre in the area and the periphery in the North and East) to the agglomerative, polycentric one. They looked at literature not from a purely aesthetical perspective, but through the prism of the poet – the voice of their people. They rejected the model-making position of the writings of French Classicism. That is why Mickiewicz, in his Paris lectures, formulated a scheme of the history of literature: from the ages of poets arising from the truth of life (Greece, medieval minstrel), to the eras of imitation and metaliterature (Rome, early modern poets creating under the patronage of the court). Mochnacki shared this thought. Next, the author analyses the attitude of Romantics towards the idea of humanitas. In Romanticism, the individual is entangled in various relationships, primarily love, history and mysticism. Poets create the characters of unhappy lovers (the 1820s), then unfulfilled Prometheuses (the 1830s), and finally they themselves become the heroes of culture and as mystics try to change reality. Initially, they are interested in the fate of individuals, then entire nations and all humanity. The researcher states that if humanitas is the ideal of humanity achieved by education and public service, then Romantics implemented it. They did it in a different way than Classicists, because they saw the fullness outside the individual, in turn in their beloved person, nation, and finally in the entire cosmos and the Absolute. In the Romantic paradigm, human dignity thrives in service, not by itself. It functions in tensions between the individual and the community; it is dynamic: you have to become human constantly, you need to improve yourself constantly – this is what is shared by a Romantic and a Renaissance model....
-
(Wydawnictwo Neriton, 2009)W tekście przeanalizowano odcienie znaczeniowe słowa humanizm i ich przemiany w dziejach kultury od starożytności do renesansu oraz obecnie. Materiał zaczerpnięto ze słowników łaciny starożytnej i średniowiecznej oraz encyklopedii internetowych, z których definicje odniesiono do przykładów ze źródeł. Jako niezbędny kontekst przeanalizowano sensy polskich i łacińskich słów pokrewnych: zwłaszcza homo i humanitas. Punktem wyjścia rozważań autorka czyni znaczenia leksemu homo w łacinie klasycznej. Przytacza wyjaśnienia z Oxford Latin Dictionary, które ilustruje cytatami z Lukrecjusza i Cycerona. W ich myśl człowiek w hierarchii bytów sytuuje się niżej od bogów, a wyżej od zwierząt – to definicja wyjściowa w myśleniu o nim również w czasach późniejszych. Wyróżnia go posiadanie rozumu i norm etycznych, które stanowią zarazem wyznacznik wyższej kultury. Abstrakcyjna istota człowieczeństwa, natura ludzka to humanitas. Pojęcie to badaczka ilustruje wyjątkami z Seneki i Geliusza, wiążącego „ludzkość” z obyciem i życzliwością oraz wykształceniem, erudycją, odebraniem formacji intelektualnej. Związek natury ludzkiej i wykształcenia zauważa również Cyceron. Następnie autorka na podstawie słownika A. Soutera i dokumentów soborów powszechnych omawia zmiany znaczenia słowa homo po narodzinach chrześcijaństwa. Wiążą się one ze sporami o ludzką naturę Chrystusa i odniesieniem jej do natury boskiej Zbawiciela, niedostępnej pozostałym śmiertelnikom. Boskość jest tu silniej oddzielona od człowieczeństwa niż w antropologii antyku przedchrześcijańskiego. Pośredniczy między nimi Jezus, jedyny wzór doskonałej humanitas, raczej niedościgły dla innych. Jak wskazuje analiza haseł ze słowników łaciny średniowiecza, w czasie tym słowo homo chętnie widziano w odniesieniu do zbiorowości i zhierarchizowanych relacji społecznych. Rozbudowano też drabinę bytów, w odniesieniu do której opisuje się człowieka. Zwracano uwagę na jego rolę w dziele Stworzenia. Myślano o nim jako gatunku, istocie złożonej z ciała i duszy oraz w zależności od innych ludzi. W średniowiecznym widzeniu humanitas trwa jej widzenie antyczne: to natura ludzka, spełniona przede wszystkim w prawości i dobroci, obyciu oraz wykształceniu. Stanowi ona potencjalność, którą należy realizować – w średniowieczu przez przynależność do danej wspólnoty. W renesansie w pracy nad człowieczeństwem ważna jest nauka sprawnego posługiwania się mową. Wiąże się to z ówczesnym modelem edukacji, nakierowanej na znajomość języków klasycznych i literatury antycznej. Poza nimi nie ma człowieczeństwa, a kultury narodowe – jeśli naprawdę mają być kulturami – muszą się wzorować na starożytności. Poza zgłębianiem tajników poezji, gramatyki i retoryki renesansowy humanista musi ćwiczyć pamięć (historia) i uczyć się filozofii moralnej, co ostatecznie prowadzi go do wiedzy najwyższej: poznania Boga. Ma wiedzę teoretyczną i praktyczną, dzięki czemu służy państwu i przejmuje funkcję średniowiecznego rycerza, co autorka ilustruje przykładem Jana Zamoyskiego. W ostatniej części tekstu badaczka analizuje rozumienie humanizmu w encyklopediach internetowych: różnojęzycznych wersjach Wikipedii i Stanford Encyclopedy of Philosophy. W większości z nich oddziela się humanizm jako uniwersalny światopogląd filozoficzny i jako renesansowy ruch intelektualny. Z kolei wyniki wyszukiwarki Google poświadczają wiązanie humanizmu z ideami humanitarnymi. Obecnie w pojęciu humanizm podkreśla się solidarność międzyludzką. Nie definiuje się już człowieka w odniesieniu do innych bytów: niższych zwierząt i wyższego Boga....
The present text is an analysis of the changes in the meaning of the term ‘humanism’ in the history of culture from the antiquity to the Renaissance and the present day. The material was taken from ancient and medieval Latin dictionaries and online encyclopaedias – their definitions were referred to the examples from sources. As the necessary context, the meanings of Polish and Latin words related to the term were analysed, especially homo and humanitas. The author makes the lexeme homo in classical Latin as her starting point for reflection. She cites definitions from the Oxford Latin Dictionary, which she illustrates with quotes from Lucretius and Cicero. According to them, the man in the hierarchy of beings is situated below the gods and above the animals – this is the initial definition in thinking about man also in later times. Human beings are distinguished by the fact that they have the capacity for using reason and moral norms to guide their conduct. The abstract essence of humanity – human nature – is humanitas. The researcher illustrates this concept with excerpts from Seneca and Gellius, who associate the “humanity” with manners and kindness, as well as education, erudition, and specific intellectual formation. Cicero also noted the relationship between human nature and education. Next, the author, on the basis of the dictionary by A. Souther and the documents of general councils, discusses the changes in the meaning of the term homo after the birth of Christianity. These changes were related to disputes over the human nature of Christ and the divine nature of the Saviour, inaccessible to other mortals. Divinity is here more sharply separated from humanity than in the anthropology of pre-Christian antiquity. Jesus mediates between these two states as the only model of perfect humanitas unmatched by others. As the analysis of entries in the medieval Latin dictionaries reveals, the term homo was often seen in reference to the community and hierarchized social relations. The hierarchy of beings was also developed, in relation to which the man was described. Attention was paid to his role in the work of Creation; human beings were thought of as a species, a creature composed of body and soul in dependence on other people. The medieval perception of humanitas was the continuation of its ancient vision: it was a human nature that fulfilled itself primarily in righteousness and goodness, cultivation and education. It is a potentiality that should be achieved – in the Middle Ages by belonging to a community. In the Renaissance, it was essential to learn how to use speech efficiently. This was related to the model of education of those times, focused on the knowledge of classical languages and ancient literature. There is no humanity beyond them, and national cultures – if they really were to be cultures – had to be modelled on antiquity. In addition to exploring the secrets of poetry, grammar and rhetoric, the Renaissance humanist had to train memory (history) and learn moral philosophy, which ultimately leads him to the highest knowledge: knowing God. He had theoretical and practical knowledge, thanks to which he served the state and took over the function of a medieval knight, which the author illustrates with the example of Jan Zamoyski. In the last part of her text, Kliszcz analyses the understanding of humanism in online encyclopaedias: multilingual versions of Wikipedia and the Stanford Encyclopedia of Philosophy. Most of them separate humanism understood as a universal philosophical worldview and as a Renaissance intellectual movement. In turn, Google search results confirm the link between humanism and humanitarian ideas. Currently, humanism emphasises interpersonal solidarity. Man is no longer defined in relation to other beings: inferior animals and a superior God....
Now showing items 1-4 of 4