Zarys powszechnej historii pieniądza i bankowości

Abstract

Celem niniejszej pracy jest możliwie pełna prezentacja dziejów pie­niądza i bankowości. Składa się ona z dwóch części. Część pierwsza zawiera, w dziewięciu rozdziałach, chronologiczny zarys dziejów pieniądza i kredytu od czasów najdawniejszych do dziś. Dylemat autora polegał na tym, że cezury z dziejów pieniądza nie zawsze pokrywają się z cezurami z dziejów bankowości. W dziejach bankowości przełomowym okresem była np. połowa XIX w., kiedy powstawały komercyjne banki akcyjne, a banki centralne wypracowywały kon­cepcję dwustopniowej struktury bankowości, wycofując się na pozycję „banku banków". Z punktu widzenia dziejów pieniądza nie była to jednak ważna cezura. Podobnym przykładem mogą być lata sześćdziesiąte XX w., kiedy to powstał rynek eurodolarowy. W takich przypadkach dzieje pieniądza uzyskiwały pierw­szeństwo. Uwzględniono również poglądy na temat pieniądza i kredytu w ko­lejnych epokach. Innym dylematem przy takim układzie pracy były powtórzenia. Autor starał się ograniczyć rozmiary tego zjawiska, niekiedy jednak ze względów merytorycznych należało się z nim pogodzić. Dotyczyło to szczególnie tych kra­jów (np. Wielkiej Brytanii), których narodowe dzieje monetarne wyznaczały zara­zem cezury dziejów powszechnych. Część druga publikacji to krótki przegląd narodowych dziejów monetarnych wszystkich krajów świata. Opis w tej części sięga wstecz na tyle, na ile było to niezbędne dla wyjaśnienia współczesnego stanu rzeczy. Historia traktowana jest tu jako „genealogia teraźniejszości". Część ta ma układ postkolonialny, autor uznał jednak, że ma to uzasadnienie merytoryczne. Systemy pieniężne w pań­stwach sukcesyjnych z reguły wywodziły się w jakiś sposób ze wspólnego „pnia" tradycyjnego systemu metropolii. Układ taki stosowany był na tyle konsekwent­nie, na ile było to uzasadnione. Czasami czyniono od niego odstępstwa, np. kraje hiszpańsko- i portugalskojęzyczne Ameryki Łacińskiej wyodrębnione zostały w osobny rozdział. Dość umowny zasięg mają również rozdziały traktujące o kra­jach blisko- i dalekowschodnich. Szczegółowy spis treści do tej części ułatwi Czytelnikowi orientację. Kolejnym problemem, który należało rozstrzygnąć pod­ czas pisania tej części, był zakres prezentacji politycznego tła wydarzeń mo­netarnych. W tej sprawie autor był raczej powściągliwy. Prezentacja (choćby bar­dzo pobieżna) historii politycznej omawianych krajów zwiększyłaby i tak znacz­ne rozmiary książki. Pracę uzupełnia bibliografia oraz indeks osób, instytucji finansowych i jednostek monetarnych.