Praca niniejsza zmierza do odtworzenia celów i metod politycznej działalności Familii w latach 1743 - 1752. W dziejach politycznych stronnictwa Poniatowskich i Czartoryskich w epoce saskiej można wyodrębnić co najmniej 4 etapy: okres od 1726/28 do 1733 r. — początki stronnictwa, lata 1734- 1743 — odbudowa po zawierusze bezkrólewia, lata 1743 - 1752 — gdy Familia była stronnictwem dworskim i dziesięciolecie 1753-1763 — gdy weszła z dworem w otwarty konflikt. Wybrano lata 1743 -1752, aby przyjrzeć się owej „małej, rządnej Rzeczypospolitej" wtedy, gdy z największym impetem walczyła o reformę skarbu, wojska i administracji, gdy była już organizacyjnie okrzepła i liczbowo najpokaźniejsza. Kusił wzgląd, że okres 1746 - 1751 nie posiada dotąd monografii dziejów politycznych. Z kolei jednak wybór epoki, w której Familia była ugrupowaniem dworskim, a więc do pewnego stopnia kierowała polityką polską Drezna, przesądził o konieczności przedstawienia nie tylko sytuacji stronnictwa, ale i Rzeczypospolitej i to w proporcji takiej, że sprawy państwa zajęły sporo miejsca....

Prezentowana tu praca składa się z pięciu części. W pierwszej próbujemy uzupełnić biografię Kołłątaja z początków Sejmu Wielkiego, w drugiej przeprowadzamy wywód o autorstwie "Uwag nad wpływaniem do interesów Rzeczypospolitej dwóch mocarstw...", w trzeciej omawiamy owo „pismo wydane w manuskrypcie”, część czwartą zajmuje tekst traktatu, piątą komentarz edytorski....

Podstawę niniejszego tomu stanowią źródła, pochodzące z moskiewskiego Archiwum Polityki Zagranicznej Imperium Rosyjskiego (Archiw Wniejsziej Politiki Rossijskoj Imperii), tzn. korespondencja dyplomatyczna petersburskiej centrali z rosyjskimi przedstawicielami dyplomatycznymi w Rzeczypospolitej....