W Bałakławie, w dzielnicy Kadykovka, w XX w. dokonano szeregu znalezisk, których współwystępowanie mogło wskazywać, że gdzieś w pobliżu w starożytności stacjonował rzymski garnizon. Wśród zabytków pozyskanych przypadkowo należy wymienić przede wszystkim fragment greckiej inskrypcji wzmiankującej trybuna L. Arriusza Alkibiadesa oraz nagrobek rzymskiego kawalerzysty Juliusza Valesa z oddziału o nazwie ala Atectorigiana. W 1992 podczas wykopalisk ratowniczych na miejscu budowy placu targowego odsłonięto część budynku oznaczanego roboczo literą „A” lub numerem 1. Pierwsze systematyczne badania w bałakławie-Kadykovce prowadziła w latach 1997–1999 wspólna polsko-ukraińska ekspedycja kierowana przez T. Sarnowskiego z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz O.Savelję z Muzeum „Chersonez Taurydzki” w Sewastopolu. odkryto wówczas świątynię Jowisza Dolicheńskiego. Podczas wykopalisk pozyskano m.in. inskrypcje łacińskie, detale architektoniczne, fragmenty posągów i dekoracji rzeźbiarskiej. Na tej podstawie możliwe było stwierdzenie, że przybytek zbudowali żołnierze rzymscy. Powstała także rekonstrukcja budowli oraz jej wnętrza. Licznie znajdowane stemplowane dachówki pozwoliły na dopracowanie chronologii i periodyzacji obecności różnych kontyngentów rzymskich w Taurydzie. Wspomniany budynek „A” oraz świątynia funkcjonowały w 2. połowie II w. – 1. połowie III w. badania budynku „A” podjęto na nowo w latach 2009–2013. ze strony Uniwersytetu Warszawskiego wykopaliskami kierował autor niniejszego tekstu. Podczas prac terenowych odsłonięto m.in. pozostałości kilku budowli. Analiza tych reliktów umożliwiła wyróżnienie faz ich użytkowania oraz określenie ram chronologicznych każdej z nich....

Mury obronne Chersonezu są badane od lat 80. XIX w. Większość zachowanych reliktów została odsłonięta w czasach, gdy do interpretacji styku warstw archeologicznych i architektury nie przykładano wystarczającej uwagi. Również dokumentacja i publikacje z badań pozostawiają wiele znaków zapytania. W tej sytuacji każdy archeolog i architekt ma dużą swobodę wyciągania wniosków, trudno dziś jednak zauważyć znaczący postęp w dyskusji na temat umocnień Chersonezu....

This paper examines archaeological assemblages containing military artifacts left by the Roman army on the Crimean Peninsula. The analysis allows conclusion on the tasks preformed by the Roman contingent. Dased on the archaeological and epigraphic evidence, acrivites of the temporaty Roman expeditions in the 1 st c. AD are reconstructed. Furthermore, it is argued that in the 2nd c. Roman task forces (vexillationes) served only as a political demonstation intended th show that the allies in the area were not left alone by Rome....

Stone balls are commonly found at archaeological sites associated with the Roman army. They represent a great variety of sizes and were used for siege engines, as projectiles for slingshots and large metal arrowheads. During the archaeological research conducted in the Roman fort of Apsaros 115 stone balls of a variety of sizes and weights were found. This collection has been analyzed and organized according to their diameter and weight. The results were compared with the published research of stone balls from other places where the Roman army had been stationed. The stone balls from Apsaros were compared to the information about the ballista and their projectiles contained in Vitruvius’s text (Vit. De Arch. X,11.3). All the stone balls found in Apsaros have been arranged in a chart. The coordinate system shows the relation between the mass and the diameter of the individual bullets. By using this method, we have established a better distribution of the collection of stone balls, dividing them into fi ve groups as opposed to the three groups previously introduced. In all cases for which it was possible, the place where the projectiles in the fortress were found has also been provided. The localization of the fi ndings was compared with the probable localization of the Roman fort of Apsaros from the fi rst centuries of our era. The research of stone balls from the Roman fort Apsaros was possible thanks to the cooperation between Polish and Georgians archaeologists during the Gonio-Apsaros expedition. The joint expedition consists of researchers from the Institute of Archaeology of the University of Warsaw, the Polish Center of Mediterranean Archaeology of the University of Warsaw and the Cultural Heritage Preservation Agency of Adjara....