JavaScript is disabled for your browser. Some features of this site may not work without it.
Search
Showing 3 out of a total of 3 results for collection: Publikacje Wydawnictwa NERITON. (0.12 seconds)
Now showing items 1-3 of 3
-
(Wydawnictwo Neriton, 2010-09-30)Etos humanistyczny uwypukla nadrzędne idee ludzkiej egzystencji takie jak samopoznanie i poznanie świata prowadzące poprzez wiedzę o makro- i mikrokosmosie do dokonywania wyborów etycznych wynikających z należytego poznania ludzkiej natury. Człowiek ujawnia się tu jako contemplator mundi, poddany równocześnie imperatywowi nosce te ipsum („poznaj siebie samego”). Taką „summę” zasad i wzorców oferuje w polskiej poezji nowołacińskiej czwarta księga Elegii Jana Kochanowskiego , zwłaszcza zaś El. IV 3 Quae vaga curricula, nasycona myślą platońską i ciążąca ku esencji humanistycznej antropologii. Świat jest tu dziełem sztuki, a jego poznanie, napawające płynącą z doświadczenia piękna i świadomości pożytku, ma być połączone z głębokim studium ludzkiej natury. Wiedza o ludzkiej naturze ma pochodzić według Kochanowskiego nie tyle z obserwacji czy samoobserwacji , ale przede wszystkim z lektury. Podstawową dyrektywą etyczną wydaje się wybór człowieka dokonany w obrębie złożoności własnej natury, czyli nadawanie swemu życiu odpowiedniego kierunku na rozdrożu pomiędzy feritas a humanitas. U Macieja Kazimierza Sarbiewskiego wyrazi się ona w poczuciu rozdarcia między ziemskim wygnaniem a niebiańską ojczyzną, u Stanisława Herakliusza Lubomirskiego w wizji wędrówki przez ciernisty i przepaścisty labirynt życia. Gwarantem bezpiecznej wędrówki jest czujny rozum. Prawidła nadane przez rozum i cnoty porządkują również etykę życia społecznego . Etos społeczny powinien opierać się na świadomości obywatelskiej Szlachty, która powinna również kroczyć drogą rozumu oraz umiaru, aby we właściwy sposób używać swej wolności , nie dopuszczając do utraty wolności ojczyzny. Myśl humanistyczna czerpie z filozoficznych kierunków takich jak stoicyzm, epikureizm, arystotelizm, platonizm, sceptycyzm, czy pitagoreizm i że nie pozostaje to to bez wpływu na paradygmaty etyczne. Jednakże począwszy od Petrarki każdy z tych indywidualnych systemów był eklektyczny, a etos humanistyczny rozwijający się głównie na podstawie konstrukcji myślowych Cycerona i Seneki, przybrał postać zaprawionego platonizmem stoicyzmu. Eklektyzm wynikał też z pragnienia pogodzenia dyskursu najważniejszych filozofów antycznych z chrześcijaństwem. W polskiej poezji nowołacińskiej dominują inspiracje stoickie, które najłatwiej było pogodzić z etyką chrześcijańską. Osadzona jest ona w kontekście polityczno - obywatelskim i łączy się nierozerwalnie z ideą szlachetności czy szlachectwa, przewyższającego wartością szlacheckie urodzenie. Wspiera się na fundamencie cnót kardynalnych, wspomaganych przez cnoty służebne, potrzebne każdemu człowiekowi lub określonemu stanowi społecznemu....
Elwira Buszewicz, Humanistic Ethos in Polish Neo-Latin Poetry The humanistic ethos emphasises the superior ideas of human existence such as self-knowledge and knowledge of the world that through the understanding of the macro- and microcosm leads to making ethical choices resulting from the proper knowledge of human nature. Here, the man reveals himself as a contemplator mundi, at the same time subjected to the imperative nosce te ipsum (“know thyself”). Such a summa of principles and models is offered in Book Four of Jan Kochanowski’s Elegies, especially El. IV: 3, Quae vaga curricula, saturated with Platonic thought and gravitating towards the essence of humanistic anthropology. Here, the world is an artwork, and its cognition, flowing from the experience of beauty and awareness of benefit, is to be combined with an in-depth study of human nature. According to Kochanowski, knowledge about human nature comes not so much from observation or self-observation, but primarily from reading. The fundamental ethical directive seems to be the choice made by the man within the complexity of his own nature, i.e. giving his life the right direction at the crossroads between feritas and humanitas. For Maciej Kazimierz Sarbiewski, it is expressed in the sense of being torn between earthly exile and the heavenly homeland; for Stanisław Herakliusz Lubomirski – in a vision of a journey through the thorny and abyssal maze of life. The guarantee of a safe journey is the vigilant reason. The principles given by reason and virtues also organise the ethics of social life. The social ethos should be based on the civic consciousness of the Nobility, who should also follow the path of reason and moderation to properly use their freedom, preventing the loss of freedom of their homeland. Humanistic thought draws on philosophical trends such as Stoicism, Epicureanism, Aristotelianism, Platonism, Scepticism, and Pythagoreanism, and that this is not without influence on ethical paradigms. Starting from Petrarch, however, each of these individual systems was eclectic, and the humanistic ethos, mainly based on the thought structures of Cicero and Seneca, took the form of Platonism flavoured with Stoicism. Eclecticism also resulted from the desire to reconcile the discourse of the most important ancient philosophers with Christianity. In Polish Neo-Latin poetry, Stoic inspirations dominate, which were easiest to reconcile with Christian ethics. The latter is embedded in the political and civic context and is inseparably related to the idea of nobility or nobleness that exceed the value of noble birth. It is based on the foundation of cardinal virtues, supported by ministerial virtues, needed by every person or specific social condition....
-
(Wydawnictwo Neriton, 2009-04-20)We wstępie autorka zastanawia się nad definicjami pojęcia humanizm pod kątem odniesienia go do baroku. Polemizuje ze stereotypem świeckości i antropocentryzmu humanizmu. Za ciekawszą dla badacza baroku uznaje teocentryczną, heroiczną i chrześcijańską koncepcję J. Maritaina, widzącego humanizm jako dążenie do pełni człowieczeństwa, obejmujące zarówno posłuszeństwo naturze ludzkiej, jak i jej ujarzmianie w imię wolności. Badaczka dystansuje się jednak i od tej opinii, stwierdzając, że humanizm nie zakłada postawy ani religijnej, ani antyreligijnej. Omawia też poglądy G. Toffaina, który uznaje komponent chrześcijański, ale zawęża humanizm do Italii XIV – XVI w. Autorka zauważa, że historyk kultury dawnej musi balansować między różnymi definicjami, zwłaszcza E. Garina i P. O. Kristellera. Pierwszy podkreślał znaczenie w humanizmie godności ludzkiej, drugi – programu edukacyjnego i recepcji literatury antycznej. Badaczka za A. Borkowskim zakłada, że humanizm to prąd ponadczasowy, który dominował w renesansie. W drugiej części tekstu autorka omawia badania nad barokowym humanizmem w Europie. Podaje przykłady jego przedstawicieli w Anglii, Hiszpanii i Francji. Część trzecią autorka poświęca dyskusji z Węgrem Endrem Angyalem, który wprowadził do dyskursu pojęcie barokowego humanizmu i szukał jego wyróżników w słowiańszczyźnie. Zarzuca mu impresyjność, subiektywność, brak precyzji i systematyczności, ale przyjmuje większość wskazanych przez niego cech barokowego humanizmu: idee vanitas, pansofii, uniwersalizmu, syntezę sztuk i dyscyplin, monumentalny heroizm. Przytacza przedstawicieli i nurty słowiańskiego humanizmu. Dostrzega pionierskość i żywy tok narracji pracy oraz jej potencjał jako bazy materiałów. W części czwartej autorka omawia badania nad barokowym humanizmem w Rzeczypospolitej. Uznaje go za temat niesłusznie niedoceniony; nie wymienia się go wśród głównych prądów epoki. Dowodzi tego hasło Humanizm w Słowniku literatury staropolskiej. Więcej uwagi poświęcił zjawisku C. Hernas w Baroku, widzący jego istotę w filozofii egzystencji, namyśle nad kondycją ludzką, jej tragizmem oraz miejscem człowieka w świecie. Nie docenia jednak znaczenia elementu chrześcijańskiego, ani nawet roli antyku. Jego śladem idą inni badacze, choć J. Pelc przypomina o ciągłości humanizmu w renesansie i baroku oraz możliwości szukania tropów humanistycznych u każdego twórcy, nie jedynie wybranych. W kolejnej części autorka proponuje zagadnienia do rozważenia w badaniach nad humanizmem w polskim baroku, skoncentrowane wokół kwestii godności ludzkiej, roli wykształcenia i studiów humanistycznych....
In the introduction, the author reflects on the definitions of the concept of humanism in terms of its reference to the Baroque period. She argues with the stereotype of secularism and anthropocentrism of humanism. In her opinion, more interesting for the researcher in the field of Baroque is Jacques Maritain's theocentric, heroic and Christian concept of humanism, regarded as the pursuit of full humanity, including both obedience to human nature and its subjugation in the name of freedom. Buszewicz, however, distances herself from this opinion, arguing that humanism does not assume either a religious or anti-religious attitude. She also discusses the views of Giuseppe Toffanin, who recognises the Christian component, but narrows the phenomenon of humanism to Italy in the fourteenth to sixteenth centuries. The author notes that the historian of ancient culture must balance between different definitions, especially Eugenio Garin and Paul Oskar Kristeller. The first emphasised the importance of human dignity in the humanism, the second – the educational programme and reception of ancient literature. After Andrzej Borowski, she assumes that humanism is a timeless trend that dominated the Renaissance. In the second part of her text, the author discusses research on Baroque humanism in Europe, giving names of humanists from England, Spain and France. The next part of the study is devoted to the discussion with Hungarian researcher Angyal Endre, who introduced the concept of Baroque humanism to the discourse and sought its distinguishing features in the Slavonic culture. She accuses him of impressionism, subjectivity, lack of precision and method, but she accepts most of the features of Baroque humanism he distinguished: the ideas of vanitas, pansophism, universalism, the synthesis of arts and disciplines, monumental heroism. She also recognises the pioneering character and lively narrative of his book and its potential as a material base. Then, she cites representatives and trends of Slavonic humanism. In the fourth part, the author discusses research on Baroque humanism in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Considers its a topic unduly underestimated; it is not included among the significant currents of the era. It is evidenced by the entry “Humanism” in the dictionary of old-Polish literature (Słownik literatury staropolskiej). More attention is devoted to the phenomenon by Czesław Hernas in his book on the Baroque (Barok), who saw its essence in the philosophy of existence, reflection on the human condition, its tragedy and the place of man in the world. However, he underestimates the importance of the Christian element and even the role of antiquity. Other researchers have followed in his footsteps, although Janusz Pelc reminded about the continuity of humanism in the Renaissance and Baroque eras, and about the possibility of searching for humanistic clues in every author, not just the chosen ones. In the final part, Buszewicz presents possible issues to consider in further research on humanism in Polish Baroque, focused on the subject of human dignity, the role of education and humanistic studies....
-
(Wydawnictwo Neriton, 2009)We wstępie autorka dokonuje przeglądu różnych stanowisk definicyjnych w odniesieniu do pojęcia klasycyzmu, by zestawić je z analogicznymi ujęciami przystającymi do liryki nowożytnej (renesansowej i barokowej). Celem artykułu jest wyznaczenie przejawiających się w praktyce literackiej dominujących staropolskich doktryn, którym przypisać można tendencje „klasycyzujące”. Omówiony zostaje więc postulat naśladowania poezji antycznej – imitatio antiquorum (zarówno jako naśladowania dzieł starożytnych, jak i struktur gatunkowych), jak i dawne pole znaczeniowe określenia „klasyczny” rozumianego jako 'wzorcowy, pierwszorzędny'. Rozdział drugi poświęcono klasycyzmowi renesansowemu. Autorka, dokonując przeglądu dotychczasowych badań nad zagadnieniem, ukazuje klasycyzm jako program twórczy i jedną z funkcji humanizmu. Określa go także jako postawę antropologiczna, której regułą jest nie tylko naśladowanie się klasyków, ale i rozumienie oraz przyswajanie ich kategorii myślowych i kulturowych. Poszukuje także cech określających te tendencje w utworach polskich, szczególna jest tu rola „prostoty”. Autorka podkreśla rolę wyborów językowych twórców: podobnie jak francuscy poeci Plejady, polscy autorzy renesansowi uznają, że ideały klasyczne można wyrażać także w językach rodzimych Rozdział trzeci poświęca autorka Janowi Kochanowskiemu, który przedstawiony zostaje zarazem jako klasycysta i klasyk. Wśród cech konstytuujących klasycyzm w utworach poety dostrzega kategorie: blandum („czaru”), harmonii pomiędzy eksperymentem a decorum (stosownością) i umiaru. Omawiając Kochanowskiego jako klasyka, autorka wskazuje na późniejszą recepcję jego utworów, zwłaszcza Psałterza. Klasycyzm barokowy na gruncie polskim omówiony w rozdziale czwartym uznany zostaje za niezbadany i trudniejszy do uchwycenia niż renesansowy. Przegląd badań ukazuje, jak różnie rozumiany jest klasycyzm barokowy w dotychczasowych studiach nad zagadnieniem. Autorka podkreśla rolę antyklasycznej kategorii zadziwienia (maraviglia), która nie wypierała jednak całkowicie ideałów klasycznej harmonii. W rozdziale piątym autorka rozpatruje formy gatunkowe (zwłaszcza te naśladowane z literatury antycznej) jako przestrzeń do badania tendencji klasycyzujących. Przejawy tych tendencji omówione zostają na przykładzie wybranych gatunków, które współcześnie zalicza się do liryki (nieposiadającej ówcześnie statusu rodzaju). Są to: elegia, hymn, oda (pieśń), tren. Autorka konkluduje, że na przełomie XVI i XVII stulecia w literaturze polskiej dominują tendencje antyklasyczne, co przejawia się w częstym posługiwaniu się gatunkami hybrydalnymi i synkretycznymi. Nie przekreśla to jednak ich współistnienia z klasycyzmem, objawiającym się „podskórnie” także w świadomości twórców odchodzących do klasycyzującej estetyki....
Elwira Buszewicz Classicism in Old-Polish Lyric Poetry In the introduction, the author presents a survey of different attitudes to the definition of the concept of classicism to compare them with analogous approaches to early modern (Renaissance and Baroque) lyric poetry. The purpose of the article is to determine the dominant Old Polish doctrines present in the literary practice to which it is possible to attribute “classicising” tendencies. The author discusses both the postulate of imitating ancient poetry – imitatio antiquorum (understood both as imitation of ancient works and genre structures), and the old semantic field of the term “classic” understood as “exemplary, superior”. The second chapter is devoted to Renaissance Classicism. After surveying the research on the issue, the author presents classicism as a creative programme and one of the functions of humanism. She also regards it as an anthropological attitude which is not only to imitate the classics, but also to understand and assimilate their mental and cultural categories. She looks for the features defining these trends in Polish works, with a special role of “simplicity”; emphasises the role of language choices by the authors: just like the French poets of the Pléiade, Polish Renaissance authors decided that it was possible to express classical ideals in native languages. The third chapter is devoted to the author Jan Kochanowski, who is presented as both a Classicist and a Classic. Among the elements constituting Classicism in the works by the poet, she perceives the following categories: blandum (charm), harmony between an experiment and decorum (suitability) and moderation. Discussing Kochanowski as a Classic, the author points to the later reception of his works, especially the Psalter. Baroque classicism in Poland, discussed in chapter four, she regards as unexplored and harder to grasp than the Renaissance one. The review of research into the problem shows many different understandings of Baroque classicism. The author emphasises the role of the anti-Classical category of wonder and astonishment (maraviglia), which, however, did not completely superseded the ideals of Classical harmony. In chapter five, Buszewicz examines the genre forms (especially those imitated from ancient literature) as a space to study Classicising tendencies. The manifestations of these tendencies are discussed on the example of selected genres that today are categorised as lyric poetry (at that time without the genre status). They include: elegy, hymn, ode (song), threnody. The author concludes that at the turn of the seventeenth century, anti-Classical tendencies dominated in Polish literature, which is manifested in the frequent use of hybrid and syncretic genres. This, however, did not exclude their coexistence with Classicism, manifesting itself “subconsciously” in the minds of artists departing from Classicising aesthetics....
Now showing items 1-3 of 3