Na wstępie autorka odnotuje niedocenie literatury nowołacińskiej, współistniejącej w kulturze XVI- i XVII-wiecznej Europy obok kultur języków narodowych. To one bardziej interesują badawczy, choć idea humanitas najpełniej zrealizowała się właśnie w tekstach nowołacińskich, stanowiących świadectwo nowożytnej łacińskiej wspólnoty kulturalnej (W. Weintraub). Za J. Domańskim badaczka określa postawę użytkowniczą autorów humanistycznych wobec tekstów starożytnych: traktowali je jako swe dziedzictwo, dzięki czemu „cudze” może stać się „nasze” nawet w krajach Północy, pierwotnie niezwiązanych z tradycją grecko-rzymską. Choć w średniowieczu dobrze znano literaturę antyczną, skupiano się na dziełach. W renesansie natomiast doceniono rolę aktu twórczego i osobowości twórcy, znów zainteresowano się relacją poesis – poema – poeta, trzema elementami ars poetica. Wypracowano nowe strategie literackie w odwołaniach wzorów antycznych, związane ze zjawiskami imitatio antiquorum – naśladowania formy i treści starożytnego wzoru – oraz aemulatio – poszukiwania doskonałości i chęci rywalizacji z dawnymi mistrzami, co wiązało się z podkreśleniem własnej indywidualności i przetworzeniem wzoru. Badaczka wyróżnia trzy renesansowe wcielenia poety. Artifex, mistrz rzemiosła literackiego, kształci swe umiejętności wytrwałą pracą. Poeta doctus, uczony, obserwuje i objaśnia rzeczywistość. Najbardziej interesuje autorkę vates, wieszcz natchniony przez bóstwo, świadomy swej mocy twórczej, zapewniającej nieśmiertelność, obecny w dziełach Wergiliusza, Horacego, Propercjusza, Owidiusza, Lukana. Humaniści naśladowali postawy swych starożytnych poprzedników. Prowadzili dialog z antykiem podobnie, jak poeci rzymscy z dziedzictwem greckim. Angażowali się w życie społeczne i polityczne. Pragnęli zbliżyć się do idealnego wzoru poezji. Czynili tak również Polacy, na początku bliżsi mistrzom-rzemieślnikom (Paweł z Krosna), potem – wieszczom. Jako pierwszy ze wzorcem tym, tak istotnym w renesansowej świadomości teoretycznej, utożsamił się Klemens Janicjusz, idący śladem Owidiusza, później wspominali o nim Joachim Bielski czy Andrzej Trzecieski. Motyw unieśmiertelniającej siły poezji, autobiografizm i osobisty ton rzymskiej poezji okresu augustowskiego odpowiadały humanistycznemu przekonaniu o wyjątkowości jednostki ludzkiej i pragnieniu przetrwania w ludzkiej pamięci. Autorka wyjątkowość Janicjusza, inaczej niż Kallimach i Dantyszek, wcielającego się w rolę wieszcza. Nie tyle przejmuje elementy antyku, ile dopasowuje do niego swe życie i twórczość, choć pozostaje przy tym sobą. Badaczka analizuje jego teksty jako przykład renesansowej emulacji. Przywołując elegie Kochanowskiego, wskazuje też cykl poetycki jako wartą przebadania strategię literacką poetów nowołacińskich. Autorka omawia rolę wychowawczą starożytnego poety, związaną z wzorem etycznym vir bonus et sapiens. Aktualizowali go poeci nowołacińscy, gdy wypowiadali się na tematy polityczno-społeczne, jak Janicjusz i Kochanowski. W wieszczów wcielali się też twórcy uzupełniający, przekładający i kontynuujący dzieła antyczne (suplemetacja). W konkluzji badacza zauważa, że refleksja and renesansowym motywem poety-wieszcza musi objąć kontekst literatury antycznej i społecznej roli twórcy – wyjątkowej jednostki, zdolnej ocalać od zapomnienia, komentatora życia politycznego, wychowawcy-moralisty. Wzorzec ten mimo przeobrażeń przetrwał do XVIII w. i wpłynął na kultury narodowe. Na wstępie autorka odnotuje niedocenie literatury nowołacińskiej, współistniejącej w kulturze XVI- i XVII-wiecznej Europy obok kultur języków narodowych. To one bardziej interesują badawczy, choć idea humanitas najpełniej zrealizowała się właśnie w tekstach nowołacińskich, stanowiących świadectwo nowożytnej łacińskiej wspólnoty kulturalnej (W. Weintraub). Za J. Domańskim badaczka określa postawę użytkowniczą autorów humanistycznych wobec tekstów starożytnych: traktowali je jako swe dziedzictwo, dzięki czemu „cudze” może stać się „nasze” nawet w krajach Północy, pierwotnie niezwiązanych z tradycją grecko-rzymską. Choć w średniowieczu dobrze znano literaturę antyczną, skupiano się na dziełach. W renesansie natomiast doceniono rolę aktu twórczego i osobowości twórcy, znów zainteresowano się relacją poesis – poema – poeta, trzema elementami ars poetica. Wypracowano nowe strategie literackie w odwołaniach wzorów antycznych, związane ze zjawiskami imitatio antiquorum – naśladowania formy i treści starożytnego wzoru – oraz aemulatio – poszukiwania doskonałości i chęci rywalizacji z dawnymi mistrzami, co wiązało się z podkreśleniem własnej indywidualności i przetworzeniem wzoru. Badaczka wyróżnia trzy renesansowe wcielenia poety. Artifex, mistrz rzemiosła literackiego, kształci swe umiejętności wytrwałą pracą. Poeta doctus, uczony, obserwuje i objaśnia rzeczywistość. Najbardziej interesuje autorkę vates, wieszcz natchniony przez bóstwo, świadomy swej mocy twórczej, zapewniającej nieśmiertelność, obecny w dziełach Wergiliusza, Horacego, Propercjusza, Owidiusza, Lukana. Humaniści naśladowali postawy swych starożytnych poprzedników. Prowadzili dialog z antykiem podobnie, jak poeci rzymscy z dziedzictwem greckim. Angażowali się w życie społeczne i polityczne. Pragnęli zbliżyć się do idealnego wzoru poezji. Czynili tak również Polacy, na początku bliżsi mistrzom-rzemieślnikom (Paweł z Krosna), potem – wieszczom. Jako pierwszy ze wzorcem tym, tak istotnym w renesansowej świadomości teoretycznej, utożsamił się Klemens Janicjusz, idący śladem Owidiusza, później wspominali o nim Joachim Bielski czy Andrzej Trzecieski. Motyw unieśmiertelniającej siły poezji, autobiografizm i osobisty ton rzymskiej poezji okresu augustowskiego odpowiadały humanistycznemu przekonaniu o wyjątkowości jednostki ludzkiej i pragnieniu przetrwania w ludzkiej pamięci. Autorka wyjątkowość Janicjusza, inaczej niż Kallimach i Dantyszek, wcielającego się w rolę wieszcza. Nie tyle przejmuje elementy antyku, ile dopasowuje do niego swe życie i twórczość, choć pozostaje przy tym sobą. Badaczka analizuje jego teksty jako przykład renesansowej emulacji. Przywołując elegie Kochanowskiego, wskazuje też cykl poetycki jako wartą przebadania strategię literacką poetów nowołacińskich. Autorka omawia rolę wychowawczą starożytnego poety, związaną z wzorem etycznym vir bonus et sapiens. Aktualizowali go poeci nowołacińscy, gdy wypowiadali się na tematy polityczno-społeczne, jak Janicjusz i Kochanowski. W wieszczów wcielali się też twórcy uzupełniający, przekładający i kontynuujący dzieła antyczne (suplemetacja). W konkluzji badacza zauważa, że refleksja and renesansowym motywem poety-wieszcza musi objąć kontekst literatury antycznej i społecznej roli twórcy – wyjątkowej jednostki, zdolnej ocalać od zapomnienia, komentatora życia politycznego, wychowawcy-moralisty. Wzorzec ten mimo przeobrażeń przetrwał do XVIII w. i wpłynął na kultury narodowe....
Barbara Milewska-Waźbińska, A Humanistic Model of Authorship – Neo-Latin Poetry in Poland At the beginning of her text, the author notes the underestimation of neo-Latin literature, existing in the culture of sixteenth- and seventeenth-century Europe alongside national language cultures. Researchers are more interested in them, although the idea of humanitas was most fully realised in neo-Latin texts, which are a testimony to the modern Latin cultural community (Wiktor Weintraub). Following Juliusz Domański, the researcher defines the user attitude of humanistic authors towards ancient texts: they treated them as their heritage, thanks to which “somebody’s else” could become “ours” even in the countries of the North, originally unrelated to the Greek-Roman tradition. Ancient literature was well known in the Middle Ages in which the focus was on individual texts. In the Renaissance, on the other hand, the role of the creative act and the personality of the author were more appreciated, and the interest in the relationship poesis – poem – poet, the three elements of ars poetica – increased. New literary strategies were developed in reference to ancient models, related to the phenomena of imitatio antiquorum – imitation of the form and content of the ancient pattern – and aemulatio – the search for perfection and the desire to compete with former masters, which was associated with the emphasis on one’s individuality and processing of the model. The researcher distinguishes three Renaissance incarnations of the poet. Artifex, master of the art of writing, develops his skills with persistent work. Poeta doctus, a scholar, observes and explains reality. The author is most interested in vates, a prophet inspired by the deity, aware of his creative powers providing immortality, present in the works of Virgil, Horace, Propertius, Ovid, and Lucan. Humanists imitated the attitudes of their ancient predecessors. They conducted a dialogue with antique like Roman poets with the Greek heritage. They actively participated in social and political life. They wanted to get closer to the perfect model of poetry. The same also did Poles, at first closer to master-craftsmen (Paweł of Krosno), then – to the prophets. It was Klemens Janicki called Janicjusz who, following in the footsteps of Ovid, identified himself as the first with this pattern, so important in the Renaissance theoretical consciousness, later on, Joachim Bielski and Andrzej Trzecieski also mentioned Ovid. The motif of the immortalising power of poetry, the autobiography and the personal tone of the Roman poetry of the Augustan period corresponded to the humanistic belief in the uniqueness of the human individual and the desire to survive in human memory. The author emphasises the uniqueness of Janicjusz who, unlike Filippo Buonaccorsi called Callimachus and Johannes Dantiscus, plays the role of a prophet. He not as much takes over the elements of antiquity as adjusts his life and works to the ancient tradition, although at the same time he remained himself. The researcher analyses his texts as an example of Renaissance emulation. Recalling Kochanowski’s elegies, she also points to the poetic cycle as the literary strategy of neo-Latin poets worth investigating. Next, the author discusses the educational role of ancient poets, associated with the ethical model of vir bonus et sapiens. It was updated by neo-Latin poets speaking on political and social topics, such as Janicjusz and Kochanowski. The role of the poet was also played by additional authors who translated and continued ancient works (supplementation). In conclusion, the researcher notes that reflection on the Renaissance motif of the poet has to include the context of ancient literature and the social role of the author – a unique individual capable of saving from oblivion, a commentator on political life, a moralist-educator. This model, despite transformations, survived until the eighteenth century and influenced national cultures....